Το πορνό κάνει τζίρο δισεκατομμυρίων. Η επιστήμη εξιχνιάζει την ψυχολογία στην οποία βασίζεται η επιτυχία του.
Ένα βράδυ του Απριλίου του 2003 εκατομμύρια Αμερικανοί βρέθηκαν να παρακολουθούν στο ριάλιτι σόου Married by America θολές εικόνες στριπτίζ και σκηνές που υπονοούσαν την ερωτική επαφή. Αυτή η «παρασπονδία» του καναλιού Fox παραλίγο να του στοιχίσει 1,2 εκατομμύρια δολάρια: πρόστιμο που επιβλήθηκε από την Ομοσπονδιακή Επιτροπή Επικοινωνιών των ΗΠΑ και το οποίο τελικά μειώθηκε στα 91.000 δολάρια.
Λίγους μήνες αργότερα, και πιο συγκεκριμένα το Φεβρουάριο του 2004, κατά τη μετάδοση του τελικού του Super Bowl ο τραγουδιστής Τζάστιν Τίμπερλεϊκ τράβηξε (κατά λάθος;) το μαύρο δερμάτινο τζάκετ της Τζάνετ Τζάκσον, αποκαλύπτοντας το στήθος της. Η ίδια επιτροπή επέβαλε στο CBS πρόστιμο 550.000 δολαρίων, το οποίο μετά την προσφυγή του τηλεοπτικού δικτύου στα δικαστήρια μειώθηκε στα 27.500 δολάρια. Δεν ξέρουμε αν ήταν απλώς μια αδέξια κίνηση ή ένα προσεκτικά σχεδιασμένο κόλπο του μάρκετινγκ, πάντως στη δεύτερη περίπτωση φαίνεται πως πέτυχε το στόχο του. Λίγες ημέρες αργότερα, η μηχανή αναζήτησης Terra Lycos ανακοίνωσε ότι «η έκθεση του στήθους της Τζάνετ Τζάκσον κατά τη διάρκεια του διαλείμματος του Super Bowl το βράδυ της Κυριακής ήταν το γεγονός που αναζητήθηκε περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο στην ιστορία του ίντερνετ.
Κι αυτά είναι δύο μόνο από τα παραδείγματα μιας διαμάχης που μαίνεται στην εποχή μας σχετικά με το αν η έκθεση των «επίμαχων σημείων» και η δημόσια προβολή της ερωτικής πράξης συνάδουν με τους κανόνες της ηθικής. Κάποιοι άνθρωποι προσπαθούν διαρκώς να λογοκρίνουν και να απαγορεύσουν τέτοιες σκηνές. Εκατομμύρια άλλοι τις αναζητούν με πάθος. Τι έχει να πει ο Γούντι Άλεν γι’ αυτό το παράδοξο; «Ζούμε σε μια υπερβολικά ανεκτική κοινωνία. Το πορνό ποτέ δεν προβαλλόταν με τόση απρέπεια. Και, το χειρότερο, οι εικόνες είναι θολές!».
250 εκατομμύρια... ηδονοβλεψίες
Οι New York Times υπολογίζουν ότι μόνο στις ΗΠΑ τα κέρδη από τα dvd και τη διαδικτυακή πορνογραφία κυμαίνονται ανάμεσα στα 10 και τα 14 δις δολάρια: «Πρόκειται για μια βιομηχανία μεγαλύτερη από αυτήν του επαγγελματικού ποδοσφαίρου, του μπάσκετ και του μπέιζμπολ μαζί». Σε παγκόσμιο επίπεδο, το περιοδικό Forbes εκτιμά τα κέρδη στα 60 δις δολάρια ετησίως.
Από την άλλη, ελάχιστοι άνθρωποι παραδέχονται ότι συνεισφέρουν σε αυτόν τον τεράστιο τζίρο. Μια μελέτη που διεξήχθη σε σπουδαστές αποκάλυψε ότι το 10% των γυναικών και το 28,4% των αντρών βλέπουν πορνό με πολύ μεγαλύτερη συχνότητα από ό,τι πιστεύουν ο σύντροφος, οι φίλοι και οι συγγενείς τους. Το Forbes υπολογίζει γύρω στα 250 εκατομμύρια τους χρήστες πορνογραφικού υλικού.
Η αλματώδης ανάπτυξη του ίντερνετ άλλαξε εντελώς τα δεδομένα. Σύμφωνα με το παραπάνω έντυπο, την τελευταία μόλις δεκαετία έχουν διπλασιαστεί τόσο η ζήτηση για πορνογραφικές ταινίες όσο και τα κέρδη των πρωταγωνιστών τους. Εύλογο, δεδομένου ότι η πορνογραφία αποτελεί θέμα-ταμπού. Έτσι οι καταναλωτές επιδιώκουν να αποκτούν πρόσβαση στο υλικό της σε ένα καθεστώς απόλυτης διακριτικότητας και ανωνυμίας. Κι αυτό ακριβώς προσφέρει το διαδίκτυο.
Παλαιολιθικό πορνό
Οι ρίζες της πορνογραφίας χάνονται στα βάθη του παρελθόντος. Οι πρώτες αναπαραστάσεις σεξουαλικής επαφής ανάγονται στην παλαιολιθική εποχή. Τα σχέδια αιδοίων που ανακαλύφτηκαν στη Δορδόνη της Γαλλίας χρονολογούνται πριν από 35.000 χρόνια, ενώ πριν από περίπου 20.000 χρόνια φαίνεται πως είχαν την τιμητική τους οι... κύριοι, καθώς σπηλαιογραφίες φαλλών που βρέθηκαν στο Πριγκιπάτο των Αστούριας (Ισπανία) ανάγονται σε εκείνη την εποχή. Τα δείγματα πορνογραφίας δε λείπουν ούτε από τους πρώτους ιστορικούς χρόνους. Όπως ο πάπυρος του Τορίνου Νο 55001, από την περίοδο του Ραμσή Β΄ (πριν από 3.200 χρόνια), όπου απεικονίζονται γυναίκες να ικανοποιούν τα ερωτικά γούστα του Φαραώ. Με ένα ρεαλισμό που κάποιοι θα χαρακτήριζαν πρόστυχο, δείχνει εικόνες στριπτίζ και άμαξες που μεταφέρουν γυναίκες οι οποίες επιδίδονται σε διάφορες ερωτικές πράξεις.
Τι είναι πορνό;
Σε όλες τις εποχές τόσο οι οπαδοί της πορνογραφίας όσο και οι πολέμιοί της έχουν δυσκολευτεί να την εντάξουν σε ένα πολύ συγκεκριμένο θεωρητικό πλαίσιο. Όπως είχε πει χαρακτηριστικά και ο φιλόσοφος Μπέρτραντ Ράσελ, «οι άνθρωποι με παγιωμένες αντιλήψεις λένε ότι αυτές οι εικόνες βλάπτουν σοβαρά τους άλλους, ωστόσο ούτε ένας από αυτούς δεν είναι διατεθειμένος να παραδεχτεί ότι βλάπτουν τον ίδιο».
Τα τελευταία χρόνια η επιστήμη αναζητά τους λόγους της διαχρονικής παρουσίας αλλά και της διαχρονικής λογοκρισίας της πορνογραφίας στην ανθρώπινη ιστορία. Η πρώτη δυσκολία αυτού του εγχειρήματος; Να δώσει, κατ’ αρχάς, ένα σαφή ορισμό για το τι είναι πορνογραφία.
Το 1964 ο Αμερικανός δικαστής Πότερ Στιούαρτ είχε δηλώσει: «Δεν μπορώ να ορίσω την πορνογραφία, μπορώ όμως να την αναγνωρίσω». Αυτή η δυσχέρεια έχει γίνει αληθινός πονοκέφαλος για τους ερευνητές που ασχολούνται με το ζήτημα. Για να χαρακτηριστεί πορνογραφική μια εικόνα, πρέπει να παρουσιάζει σεξουαλικές δραστηριότητες με σαφή τρόπο. Αλλά αυτή η συνθήκη, παρ’ όλο που είναι αναγκαία, δεν είναι και επαρκής. Η υποκειμενικότητα του χαρακτηρισμού «πορνογραφικός» ξεσκεπάζεται σε ένα σλόγκαν που χρησιμοποιείται σε δράσεις όπου εκτίθεται ερωτικό υλικό: «Αν καταγράψουμε ό,τι συμβαίνει στο κρεβάτι σου, θα είναι πορνογραφία;».
Η Τζάνετ Τζάκσον... πορνοστάρ
Στην προσπάθειά τους να επικεντρωθούν στο θέμα, πολλοί ερευνητές καταφεύγουν σε πραγματιστικούς ορισμούς. Όπως ο δρ Ντόναλντ Βαν ντε Βέερ, συγγραφέας του βιβλίου Health Care Ethics, An Introduction (Εισαγωγή στην ηθική της υγείας). Ο Ντε Βέερ επιχειρεί μια υποκειμενική περιγραφή του πορνό: «Μια σαφής αναπαράσταση σεξουαλικής πράξης είναι πορνογραφική αν αποδειχτεί ότι έχει ως στόχο να διεγείρει τον καταναλωτή». Παρ’ όλο που αυτός ο ορισμός ηχεί αρκετά οικείος και κατανοητός στα αφτιά του κοινού, αποδεικνύεται ανεπαρκής στην ανάλυση ορισμένων γεγονότων, όπως αυτών που αναφέρουμε στην αρχή του άρθρου. Και δεν απαντά σε ερωτήματα όπως: η αποκάλυψη του στήθους της Τζάνετ Τζάκσον στο σόου Super Bowl συνιστά πορνογραφία ή όχι;
Απαντήσεις σε 4 «καυτά» ερωτήματα
Η πορνογραφία, ένα πεδίο που μεταβάλλεται διαρκώς, καθώς «τον κόσμο τον αλλάζει η τεχνολογία», εξιτάρει και ταυτόχρονα προβληματίζει τους ερευνητές. Αυτά τα τέσσερα ερωτήματα θέτουν κάποια ευαίσθητα ζητήματα σχετικά με το παρόν και το μέλλον της. Ιδού οι απόψεις των ειδικών.
1. Η ακραία ερωτική φαντασίωση είναι διαστροφή;
Το 1954 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημα Ιστορία της Ο. Παρ’ όλο που το ψευδώνυμο του συγγραφέα ήταν γυναικείο, σχεδόν κανένας δεν μπορούσε να πιστέψει ότι είχε γραφτεί από γυναίκα. Σύμφωνα με την υπόθεση, ο εραστής της «Ο» την απάγει και την πηγαίνει με δεμένα τα μάτια σε ένα κάστρο. Εκεί, την κάνει σκλάβα και αντικείμενο ηδονής για πολλούς άντρες. Αν και η ηρωίδα συναινεί να συμμετάσχει, λόγω της αγάπης της για τον εραστή της, η λεπτομερής περιγραφή των σαδομαζοχιστικών σκηνών είχε προκαλέσει σάλο την εποχή που βγήκε το βιβλίο.
Η πραγματική «Ο». Το 1994 το New Yorker αποκάλυψε την πραγματική ταυτότητα της συγγραφέως. Φυσικά ήταν όντως γυναίκα: η Ντομινίκ Ορί, που δέχτηκε να φανερωθεί στα 86 της χρόνια. Μια γυναίκα με καθ’ όλα φυσιολογική ζωή. Δούλευε στον εκδοτικό οίκο Gallimard, μετέφραζε ποίηση και αρθρογραφούσε, όταν αποφάσισε να γράψει αυτό το βιβλίο για να εντυπωσιάσει τον εραστή της, εκδότη και κριτικό λογοτεχνίας.
Τριπλή ταυτότητα. Παρ’ όλο που πολλοί ερευνητές έχουν μελετήσει τη ζωή της συγγραφέως, κανένας δεν έχει καταφέρει να εντοπίσει σε αυτήν τίποτα το αφύσικο. Το μόνο συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουν όλοι είναι ότι εξαιρετικά δύσκολα κάποιος θα παραδεχόταν ανοιχτά πως έχει τέτοιου είδους φαντασιώσεις. Μάλιστα το πραγματικό όνομα της εμπνεύστριας της Ιστορίας της Ο δεν είναι Ντομινίκ Ορί, αλλά Αν Ντεκλό. Το Ντομινίκ Ορί το είχε χρησιμοποιήσει στη γαλλική αντίσταση κατά των ναζί. Με άλλα λόγια, αυτή η γυναίκα χρειάστηκε να κρυφτεί δύο φορές στη ζωή της πίσω από ένα ψευδώνυμο: τη μια για να προστατευτεί από τους ναζί και τη δεύτερη για να περιγράψει τις ερωτικές φαντασιώσεις της.
Κάποιες έρευνες πάνω στο πορνό έχουν δείξει ότι ορισμένες φαντασιώσεις συνδέονται με διαταραχές στην προσωπικότητα του ατόμου. Αλλά δε συμφωνούν όλοι οι ερευνητές. Ένας από αυτούς είναι και ο Ντέιβιντ Λόφτους, συγγραφέας του βιβλίου Watching sex: How men really respond to pornography (Παρακολουθώντας σκηνές σεξ: Η πραγματική αντίδραση των αντρών στην πορνογραφία). Βεβαιώνει ότι, όσο κι αν μελέτησε τις βιοχημικές αντιδράσεις των ανθρώπων, προσπαθώντας να συνδέσει την προσωπικότητα και τη συμπεριφορά τους με τον τρόπο που αυτοί ανταποκρίνονται στο πορνό, δεν κατάφερε να εντοπίσει κανέναν συσχετισμό. Με λίγα λόγια, δεν είμαστε οι ερωτικές φαντασιώσεις μας.
2. Γιατί λογοκρίνεται η πορνογραφία;
Στις 26 Ιουνίου του 1995 εκτέθηκε για πρώτη φορά στο Μουσείο Ορσέ του Παρισιού ο πίνακας του Γκουστάβ Κουρμπέ Η προέλευση του κόσμου, τον οποίο για 130 χρόνια θαύμαζαν μόνο οι κληρονόμοι του καλλιτέχνη. Η ιστορία αυτού του έργου, που απεικονίζει με εντυπωσιακό ρεαλισμό το αιδοίο της ερωμένης του ζωγράφου, δείχνει χαρακτηριστικά με πόση μυστικότητα αντιμετωπίζει ο κόσμος ό,τι θεωρεί πορνογραφικό.
Σύμφωνα με κάποιους ιστορικούς, ο όρος «πορνογραφία» διαδόθηκε στον πολιτισμό μας στα τέλη του δέκατου όγδοου και στις αρχές του δέκατου ένατου αιώνα. Παλαιότερα οι αναπαραστάσεις έπρεπε να έχουν είτε θρησκευτικό χαρακτήρα (να εξυμνούν τη γονιμότητα), είτε πολιτικό χαρακτήρα (να σατιρίζουν τους ευγενείς, τους ιερείς και άλλους εκπροσώπους της άρχουσας τάξης) προκειμένου να λειτουργούν ως μέσο σεξουαλικής διέγερσης.
Ιαπωνικό μπικίνι. Άλλοι υποστηρίζουν ότι η πορνογραφία συνδέεται με την ανάδυση του μοντερνισμού και το πάθος κάποιων ανθρώπων να αμφισβητήσουν παγιωμένες αντιλήψεις. Η λογοκρισία, από την άλλη, συνδέεται με την προσπάθεια καταστολής οποιασδήποτε καινοτομίας. Βάσει αυτής της φιλοσοφίας, η Λιν Χαντ επισημαίνει ότι καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας κάποιοι προσπαθούν να εμποδίσουν όσους θεωρούνται επικίνδυνοι για την ανατροπή της εξουσίας να αποκτήσουν πρόσβαση σε πορνογραφικό υλικό. Η υπόθεση ότι η λογοκρισία δεν οφείλεται μόνο στον ερωτικό χαρακτήρα της πορνογραφίας ίσως εξηγεί και το γεγονός ότι τα κριτήριά της διαφοροποιούνται συνεχώς. Ένα παράδειγμα είναι η μελέτη του ελέγχου των χεντάι (ερωτικά κόμικς και κινούμενα σχέδια) από το ιαπωνικό κράτος. Μέχρι το 1994 υπήρχε ένας νόμος που απαγόρευε την αναπαράσταση του τριχωτού του αιδοίου. Οι δημιουργοί των κόμικς άρχισαν να ζωγραφίζουν αυτή την περιοχή του σώματος αποτριχωμένη, δίνοντας έναν παιδικό χαρακτήρα στους πρωταγωνιστές τους! Γεγονός που προκάλεσε σοβαρά προβλήματα στη λογοκρισία της Δύσης...
3. Υπάρχει πορνό για γυναίκες;
Κάποιοι σκηνοθέτες επιχειρούν να δώσουν το δικό τους ορισμό. Όπως για παράδειγμα η Έρικα Λαστ, η Σουηδή σκηνοθέτιδα της βραβευμένης ταινίας Five stories for her (Πέντε ιστορίες για εκείνη) και συγγραφέας του βιβλίου Porn for women (Πορνό για γυναίκες). Όπως υποστηρίζει, η διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι «το δικό μας πορνό επικεντρώνεται στην οικειότητα και τη σχέση μεταξύ του ζευγαριού, ενώ το δικό τους στη διείσδυση και την εκσπερμάτιση».
Ο Γιώργος Β., ιδιοκτήτης καταστήματος ερωτικών ειδών, αναφέρεται στις απαιτήσεις του κοινού: «Η διαφορά ανάμεσα στα δύο φύλα φαίνεται και από το τι ζητάει ο καθένας. Εκείνες ενδιαφέρονται κυρίως για κάτι ξεχωριστό, ίσως λιγότερο προσποιητό. Στις γυναίκες δεν αρέσουν τα περισσότερα πορνό. Στους άντρες, αντιθέτως, είναι ελάχιστα εκείνα που δεν αρέσουν. Πιστεύω ότι το λεγόμενο πορνό για γυναίκες είναι δημοφιλές σε ζευγάρια που θέλουν κάτι παραπάνω από μια καλή ιδέα για να περάσουν στην ερωτική πράξη. Πάντως οι περισσότεροι παραγωγοί πορνό δεν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα να δείξουν τη συναισθηματική σχέση του ζευγαριού: ξέρουν ότι οι πελάτες τους θα περνούσαν αυτές τις σκηνές σε fast forward, για να φτάσουν κατευθείαν στο “ψητό”».
Η εποχή του μετα-πορνό. Ωστόσο για κάποιες ακτιβίστριες δεν έχει νόημα να μιλάμε για γυναικείο πορνό. Μια από αυτές είναι και η Ισπανίδα Μαρία Λιόπις, εκπρόσωπος του κινήματος του μετα-πορνό, το οποίο θεωρεί το σεξ ως μια εναλλακτική φεμινιστική ευχαρίστηση, έξω από ταμπού και απαγορεύσεις. Η Λιόπις είναι κατηγορηματική: «Το γυναικείο πορνό είναι ένα φτηνό βιομηχανικό κατασκεύασμα. Συνήθως σχετίζεται με το softcore, με σενάρια που έχουν πλοκή, τρυφερότητα και ρομαντισμό. Κι όμως, το hardcore πορνό έχει μεγάλη ζήτηση στο γυναικείο φύλο, γιατί αρέσει σε πάρα πολλές γυναίκες. Ενώ η συμβατική πορνογραφία προσφέρει τη συνηθισμένη ευχαρίστηση και ηδονή, το μετα-πορνό καταφέρνει μια βαθιά τομή, ανατρέπει τις συμβατικές δομές και μας ωθεί να θέσουμε την ερωτική επιθυμία μας σε νέες βάσεις. Είναι δύσκολο, και σε πολλές περιπτώσεις δεν το καταφέρνει. Τότε εμείς σχολιάζουμε: “Mα αυτό δεν είναι πορνό!”».
4. Ποιο είναι το μέλλον της πορνογραφίας;
Παρατηρώντας τη σύγχρονη κοινωνία, διαπιστώνουμε δύο αντίρροπες τάσεις. Από τη μια, η σημαντική επίδραση που έχει το πορνό στην οικονομία θα μπορούσε να το μετατρέψει σε μαζικό θέαμα. Αυτό τουλάχιστον υποστηρίζει ο Σέρχιο Οκτάβιο Κοντρέρας, επικοινωνιολόγος από το Εθνικό Αυτόνομο Πανεπιστήμιο του Μεξικού, στο βιβλίο του Telebasura. Pornografia de lo Efimero (Τηλεσκουπίδια. Πορνογραφία του Εφήμερου): «Στο Μεγάλο Αδελφό του Ηνωμένου Βασιλείου, η εφημερίδα ταμπλόιντ Sun πρόσφερε 80.000 δολάρια στον παίκτη που είχε ερωτικές επαφές μπροστά στην κάμερα. Στην Ιαπωνία, η εκπομπή Peep Room προσφέρει δωρεάν διαμονή σε ξενοδοχείο του Τόκιο με όλα τα έξοδα πληρωμένα σε όσες δεχτούν να βιντεοσκοπηθούν ενώ αυτοϊκανοποιούνται ή κάνουν έρωτα».
Ώρα για δράση! Από την άλλη, στην εποχή μας κερδίζουν διαρκώς έδαφος φαινόμενα όπως η χρήση της webcam και το ερασιτεχνικό πορνό. Παρ’ όλο που εδώ και αιώνες ο άνθρωπος αποδεδειγμένα απολαμβάνει να παρακολουθεί τον εαυτό του και να επιδεικνύεται την ώρα της ερωτικής πράξης (ακόμη και στην αρχαία Πομπηία τα σπίτια είχαν καθρέφτες στους τοίχους), η σύγχρονη τεχνολογία προσφέρει νέες δυνατότητες. Σήμερα όλο και περισσότερα ζευγάρια κάνουν έρωτα υπό το άγρυπνο βλέμμα μιας webcam και στη συνέχεια ανεβάζουν τη σπιτική ταινία τους στο διαδίκτυο. Κάτι παραπάνω ήξερε και ο Βρετανός συγγραφέας Άλντους Χάξλεϊ όταν έγραφε: «Τον κόσμο δεν τον αλλάζουν οι ιδεολογίες. Τον αλλάζουν οι τεχνολογίες.
antirix
Ένα βράδυ του Απριλίου του 2003 εκατομμύρια Αμερικανοί βρέθηκαν να παρακολουθούν στο ριάλιτι σόου Married by America θολές εικόνες στριπτίζ και σκηνές που υπονοούσαν την ερωτική επαφή. Αυτή η «παρασπονδία» του καναλιού Fox παραλίγο να του στοιχίσει 1,2 εκατομμύρια δολάρια: πρόστιμο που επιβλήθηκε από την Ομοσπονδιακή Επιτροπή Επικοινωνιών των ΗΠΑ και το οποίο τελικά μειώθηκε στα 91.000 δολάρια.
Λίγους μήνες αργότερα, και πιο συγκεκριμένα το Φεβρουάριο του 2004, κατά τη μετάδοση του τελικού του Super Bowl ο τραγουδιστής Τζάστιν Τίμπερλεϊκ τράβηξε (κατά λάθος;) το μαύρο δερμάτινο τζάκετ της Τζάνετ Τζάκσον, αποκαλύπτοντας το στήθος της. Η ίδια επιτροπή επέβαλε στο CBS πρόστιμο 550.000 δολαρίων, το οποίο μετά την προσφυγή του τηλεοπτικού δικτύου στα δικαστήρια μειώθηκε στα 27.500 δολάρια. Δεν ξέρουμε αν ήταν απλώς μια αδέξια κίνηση ή ένα προσεκτικά σχεδιασμένο κόλπο του μάρκετινγκ, πάντως στη δεύτερη περίπτωση φαίνεται πως πέτυχε το στόχο του. Λίγες ημέρες αργότερα, η μηχανή αναζήτησης Terra Lycos ανακοίνωσε ότι «η έκθεση του στήθους της Τζάνετ Τζάκσον κατά τη διάρκεια του διαλείμματος του Super Bowl το βράδυ της Κυριακής ήταν το γεγονός που αναζητήθηκε περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο στην ιστορία του ίντερνετ.
Κι αυτά είναι δύο μόνο από τα παραδείγματα μιας διαμάχης που μαίνεται στην εποχή μας σχετικά με το αν η έκθεση των «επίμαχων σημείων» και η δημόσια προβολή της ερωτικής πράξης συνάδουν με τους κανόνες της ηθικής. Κάποιοι άνθρωποι προσπαθούν διαρκώς να λογοκρίνουν και να απαγορεύσουν τέτοιες σκηνές. Εκατομμύρια άλλοι τις αναζητούν με πάθος. Τι έχει να πει ο Γούντι Άλεν γι’ αυτό το παράδοξο; «Ζούμε σε μια υπερβολικά ανεκτική κοινωνία. Το πορνό ποτέ δεν προβαλλόταν με τόση απρέπεια. Και, το χειρότερο, οι εικόνες είναι θολές!».
250 εκατομμύρια... ηδονοβλεψίεςΟι New York Times υπολογίζουν ότι μόνο στις ΗΠΑ τα κέρδη από τα dvd και τη διαδικτυακή πορνογραφία κυμαίνονται ανάμεσα στα 10 και τα 14 δις δολάρια: «Πρόκειται για μια βιομηχανία μεγαλύτερη από αυτήν του επαγγελματικού ποδοσφαίρου, του μπάσκετ και του μπέιζμπολ μαζί». Σε παγκόσμιο επίπεδο, το περιοδικό Forbes εκτιμά τα κέρδη στα 60 δις δολάρια ετησίως.
Από την άλλη, ελάχιστοι άνθρωποι παραδέχονται ότι συνεισφέρουν σε αυτόν τον τεράστιο τζίρο. Μια μελέτη που διεξήχθη σε σπουδαστές αποκάλυψε ότι το 10% των γυναικών και το 28,4% των αντρών βλέπουν πορνό με πολύ μεγαλύτερη συχνότητα από ό,τι πιστεύουν ο σύντροφος, οι φίλοι και οι συγγενείς τους. Το Forbes υπολογίζει γύρω στα 250 εκατομμύρια τους χρήστες πορνογραφικού υλικού.
Η αλματώδης ανάπτυξη του ίντερνετ άλλαξε εντελώς τα δεδομένα. Σύμφωνα με το παραπάνω έντυπο, την τελευταία μόλις δεκαετία έχουν διπλασιαστεί τόσο η ζήτηση για πορνογραφικές ταινίες όσο και τα κέρδη των πρωταγωνιστών τους. Εύλογο, δεδομένου ότι η πορνογραφία αποτελεί θέμα-ταμπού. Έτσι οι καταναλωτές επιδιώκουν να αποκτούν πρόσβαση στο υλικό της σε ένα καθεστώς απόλυτης διακριτικότητας και ανωνυμίας. Κι αυτό ακριβώς προσφέρει το διαδίκτυο.
Παλαιολιθικό πορνόΟι ρίζες της πορνογραφίας χάνονται στα βάθη του παρελθόντος. Οι πρώτες αναπαραστάσεις σεξουαλικής επαφής ανάγονται στην παλαιολιθική εποχή. Τα σχέδια αιδοίων που ανακαλύφτηκαν στη Δορδόνη της Γαλλίας χρονολογούνται πριν από 35.000 χρόνια, ενώ πριν από περίπου 20.000 χρόνια φαίνεται πως είχαν την τιμητική τους οι... κύριοι, καθώς σπηλαιογραφίες φαλλών που βρέθηκαν στο Πριγκιπάτο των Αστούριας (Ισπανία) ανάγονται σε εκείνη την εποχή. Τα δείγματα πορνογραφίας δε λείπουν ούτε από τους πρώτους ιστορικούς χρόνους. Όπως ο πάπυρος του Τορίνου Νο 55001, από την περίοδο του Ραμσή Β΄ (πριν από 3.200 χρόνια), όπου απεικονίζονται γυναίκες να ικανοποιούν τα ερωτικά γούστα του Φαραώ. Με ένα ρεαλισμό που κάποιοι θα χαρακτήριζαν πρόστυχο, δείχνει εικόνες στριπτίζ και άμαξες που μεταφέρουν γυναίκες οι οποίες επιδίδονται σε διάφορες ερωτικές πράξεις.
Τι είναι πορνό;
Σε όλες τις εποχές τόσο οι οπαδοί της πορνογραφίας όσο και οι πολέμιοί της έχουν δυσκολευτεί να την εντάξουν σε ένα πολύ συγκεκριμένο θεωρητικό πλαίσιο. Όπως είχε πει χαρακτηριστικά και ο φιλόσοφος Μπέρτραντ Ράσελ, «οι άνθρωποι με παγιωμένες αντιλήψεις λένε ότι αυτές οι εικόνες βλάπτουν σοβαρά τους άλλους, ωστόσο ούτε ένας από αυτούς δεν είναι διατεθειμένος να παραδεχτεί ότι βλάπτουν τον ίδιο».
Τα τελευταία χρόνια η επιστήμη αναζητά τους λόγους της διαχρονικής παρουσίας αλλά και της διαχρονικής λογοκρισίας της πορνογραφίας στην ανθρώπινη ιστορία. Η πρώτη δυσκολία αυτού του εγχειρήματος; Να δώσει, κατ’ αρχάς, ένα σαφή ορισμό για το τι είναι πορνογραφία.
Το 1964 ο Αμερικανός δικαστής Πότερ Στιούαρτ είχε δηλώσει: «Δεν μπορώ να ορίσω την πορνογραφία, μπορώ όμως να την αναγνωρίσω». Αυτή η δυσχέρεια έχει γίνει αληθινός πονοκέφαλος για τους ερευνητές που ασχολούνται με το ζήτημα. Για να χαρακτηριστεί πορνογραφική μια εικόνα, πρέπει να παρουσιάζει σεξουαλικές δραστηριότητες με σαφή τρόπο. Αλλά αυτή η συνθήκη, παρ’ όλο που είναι αναγκαία, δεν είναι και επαρκής. Η υποκειμενικότητα του χαρακτηρισμού «πορνογραφικός» ξεσκεπάζεται σε ένα σλόγκαν που χρησιμοποιείται σε δράσεις όπου εκτίθεται ερωτικό υλικό: «Αν καταγράψουμε ό,τι συμβαίνει στο κρεβάτι σου, θα είναι πορνογραφία;».
Η Τζάνετ Τζάκσον... πορνοστάρ
Στην προσπάθειά τους να επικεντρωθούν στο θέμα, πολλοί ερευνητές καταφεύγουν σε πραγματιστικούς ορισμούς. Όπως ο δρ Ντόναλντ Βαν ντε Βέερ, συγγραφέας του βιβλίου Health Care Ethics, An Introduction (Εισαγωγή στην ηθική της υγείας). Ο Ντε Βέερ επιχειρεί μια υποκειμενική περιγραφή του πορνό: «Μια σαφής αναπαράσταση σεξουαλικής πράξης είναι πορνογραφική αν αποδειχτεί ότι έχει ως στόχο να διεγείρει τον καταναλωτή». Παρ’ όλο που αυτός ο ορισμός ηχεί αρκετά οικείος και κατανοητός στα αφτιά του κοινού, αποδεικνύεται ανεπαρκής στην ανάλυση ορισμένων γεγονότων, όπως αυτών που αναφέρουμε στην αρχή του άρθρου. Και δεν απαντά σε ερωτήματα όπως: η αποκάλυψη του στήθους της Τζάνετ Τζάκσον στο σόου Super Bowl συνιστά πορνογραφία ή όχι;
Απαντήσεις σε 4 «καυτά» ερωτήματα
Η πορνογραφία, ένα πεδίο που μεταβάλλεται διαρκώς, καθώς «τον κόσμο τον αλλάζει η τεχνολογία», εξιτάρει και ταυτόχρονα προβληματίζει τους ερευνητές. Αυτά τα τέσσερα ερωτήματα θέτουν κάποια ευαίσθητα ζητήματα σχετικά με το παρόν και το μέλλον της. Ιδού οι απόψεις των ειδικών.
1. Η ακραία ερωτική φαντασίωση είναι διαστροφή;
Το 1954 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημα Ιστορία της Ο. Παρ’ όλο που το ψευδώνυμο του συγγραφέα ήταν γυναικείο, σχεδόν κανένας δεν μπορούσε να πιστέψει ότι είχε γραφτεί από γυναίκα. Σύμφωνα με την υπόθεση, ο εραστής της «Ο» την απάγει και την πηγαίνει με δεμένα τα μάτια σε ένα κάστρο. Εκεί, την κάνει σκλάβα και αντικείμενο ηδονής για πολλούς άντρες. Αν και η ηρωίδα συναινεί να συμμετάσχει, λόγω της αγάπης της για τον εραστή της, η λεπτομερής περιγραφή των σαδομαζοχιστικών σκηνών είχε προκαλέσει σάλο την εποχή που βγήκε το βιβλίο.
Η πραγματική «Ο». Το 1994 το New Yorker αποκάλυψε την πραγματική ταυτότητα της συγγραφέως. Φυσικά ήταν όντως γυναίκα: η Ντομινίκ Ορί, που δέχτηκε να φανερωθεί στα 86 της χρόνια. Μια γυναίκα με καθ’ όλα φυσιολογική ζωή. Δούλευε στον εκδοτικό οίκο Gallimard, μετέφραζε ποίηση και αρθρογραφούσε, όταν αποφάσισε να γράψει αυτό το βιβλίο για να εντυπωσιάσει τον εραστή της, εκδότη και κριτικό λογοτεχνίας.
Τριπλή ταυτότητα. Παρ’ όλο που πολλοί ερευνητές έχουν μελετήσει τη ζωή της συγγραφέως, κανένας δεν έχει καταφέρει να εντοπίσει σε αυτήν τίποτα το αφύσικο. Το μόνο συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουν όλοι είναι ότι εξαιρετικά δύσκολα κάποιος θα παραδεχόταν ανοιχτά πως έχει τέτοιου είδους φαντασιώσεις. Μάλιστα το πραγματικό όνομα της εμπνεύστριας της Ιστορίας της Ο δεν είναι Ντομινίκ Ορί, αλλά Αν Ντεκλό. Το Ντομινίκ Ορί το είχε χρησιμοποιήσει στη γαλλική αντίσταση κατά των ναζί. Με άλλα λόγια, αυτή η γυναίκα χρειάστηκε να κρυφτεί δύο φορές στη ζωή της πίσω από ένα ψευδώνυμο: τη μια για να προστατευτεί από τους ναζί και τη δεύτερη για να περιγράψει τις ερωτικές φαντασιώσεις της.
Κάποιες έρευνες πάνω στο πορνό έχουν δείξει ότι ορισμένες φαντασιώσεις συνδέονται με διαταραχές στην προσωπικότητα του ατόμου. Αλλά δε συμφωνούν όλοι οι ερευνητές. Ένας από αυτούς είναι και ο Ντέιβιντ Λόφτους, συγγραφέας του βιβλίου Watching sex: How men really respond to pornography (Παρακολουθώντας σκηνές σεξ: Η πραγματική αντίδραση των αντρών στην πορνογραφία). Βεβαιώνει ότι, όσο κι αν μελέτησε τις βιοχημικές αντιδράσεις των ανθρώπων, προσπαθώντας να συνδέσει την προσωπικότητα και τη συμπεριφορά τους με τον τρόπο που αυτοί ανταποκρίνονται στο πορνό, δεν κατάφερε να εντοπίσει κανέναν συσχετισμό. Με λίγα λόγια, δεν είμαστε οι ερωτικές φαντασιώσεις μας.
2. Γιατί λογοκρίνεται η πορνογραφία;
Στις 26 Ιουνίου του 1995 εκτέθηκε για πρώτη φορά στο Μουσείο Ορσέ του Παρισιού ο πίνακας του Γκουστάβ Κουρμπέ Η προέλευση του κόσμου, τον οποίο για 130 χρόνια θαύμαζαν μόνο οι κληρονόμοι του καλλιτέχνη. Η ιστορία αυτού του έργου, που απεικονίζει με εντυπωσιακό ρεαλισμό το αιδοίο της ερωμένης του ζωγράφου, δείχνει χαρακτηριστικά με πόση μυστικότητα αντιμετωπίζει ο κόσμος ό,τι θεωρεί πορνογραφικό.
Σύμφωνα με κάποιους ιστορικούς, ο όρος «πορνογραφία» διαδόθηκε στον πολιτισμό μας στα τέλη του δέκατου όγδοου και στις αρχές του δέκατου ένατου αιώνα. Παλαιότερα οι αναπαραστάσεις έπρεπε να έχουν είτε θρησκευτικό χαρακτήρα (να εξυμνούν τη γονιμότητα), είτε πολιτικό χαρακτήρα (να σατιρίζουν τους ευγενείς, τους ιερείς και άλλους εκπροσώπους της άρχουσας τάξης) προκειμένου να λειτουργούν ως μέσο σεξουαλικής διέγερσης.
Ιαπωνικό μπικίνι. Άλλοι υποστηρίζουν ότι η πορνογραφία συνδέεται με την ανάδυση του μοντερνισμού και το πάθος κάποιων ανθρώπων να αμφισβητήσουν παγιωμένες αντιλήψεις. Η λογοκρισία, από την άλλη, συνδέεται με την προσπάθεια καταστολής οποιασδήποτε καινοτομίας. Βάσει αυτής της φιλοσοφίας, η Λιν Χαντ επισημαίνει ότι καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας κάποιοι προσπαθούν να εμποδίσουν όσους θεωρούνται επικίνδυνοι για την ανατροπή της εξουσίας να αποκτήσουν πρόσβαση σε πορνογραφικό υλικό. Η υπόθεση ότι η λογοκρισία δεν οφείλεται μόνο στον ερωτικό χαρακτήρα της πορνογραφίας ίσως εξηγεί και το γεγονός ότι τα κριτήριά της διαφοροποιούνται συνεχώς. Ένα παράδειγμα είναι η μελέτη του ελέγχου των χεντάι (ερωτικά κόμικς και κινούμενα σχέδια) από το ιαπωνικό κράτος. Μέχρι το 1994 υπήρχε ένας νόμος που απαγόρευε την αναπαράσταση του τριχωτού του αιδοίου. Οι δημιουργοί των κόμικς άρχισαν να ζωγραφίζουν αυτή την περιοχή του σώματος αποτριχωμένη, δίνοντας έναν παιδικό χαρακτήρα στους πρωταγωνιστές τους! Γεγονός που προκάλεσε σοβαρά προβλήματα στη λογοκρισία της Δύσης...
3. Υπάρχει πορνό για γυναίκες;
Κάποιοι σκηνοθέτες επιχειρούν να δώσουν το δικό τους ορισμό. Όπως για παράδειγμα η Έρικα Λαστ, η Σουηδή σκηνοθέτιδα της βραβευμένης ταινίας Five stories for her (Πέντε ιστορίες για εκείνη) και συγγραφέας του βιβλίου Porn for women (Πορνό για γυναίκες). Όπως υποστηρίζει, η διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι «το δικό μας πορνό επικεντρώνεται στην οικειότητα και τη σχέση μεταξύ του ζευγαριού, ενώ το δικό τους στη διείσδυση και την εκσπερμάτιση».
Ο Γιώργος Β., ιδιοκτήτης καταστήματος ερωτικών ειδών, αναφέρεται στις απαιτήσεις του κοινού: «Η διαφορά ανάμεσα στα δύο φύλα φαίνεται και από το τι ζητάει ο καθένας. Εκείνες ενδιαφέρονται κυρίως για κάτι ξεχωριστό, ίσως λιγότερο προσποιητό. Στις γυναίκες δεν αρέσουν τα περισσότερα πορνό. Στους άντρες, αντιθέτως, είναι ελάχιστα εκείνα που δεν αρέσουν. Πιστεύω ότι το λεγόμενο πορνό για γυναίκες είναι δημοφιλές σε ζευγάρια που θέλουν κάτι παραπάνω από μια καλή ιδέα για να περάσουν στην ερωτική πράξη. Πάντως οι περισσότεροι παραγωγοί πορνό δεν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα να δείξουν τη συναισθηματική σχέση του ζευγαριού: ξέρουν ότι οι πελάτες τους θα περνούσαν αυτές τις σκηνές σε fast forward, για να φτάσουν κατευθείαν στο “ψητό”».
Η εποχή του μετα-πορνό. Ωστόσο για κάποιες ακτιβίστριες δεν έχει νόημα να μιλάμε για γυναικείο πορνό. Μια από αυτές είναι και η Ισπανίδα Μαρία Λιόπις, εκπρόσωπος του κινήματος του μετα-πορνό, το οποίο θεωρεί το σεξ ως μια εναλλακτική φεμινιστική ευχαρίστηση, έξω από ταμπού και απαγορεύσεις. Η Λιόπις είναι κατηγορηματική: «Το γυναικείο πορνό είναι ένα φτηνό βιομηχανικό κατασκεύασμα. Συνήθως σχετίζεται με το softcore, με σενάρια που έχουν πλοκή, τρυφερότητα και ρομαντισμό. Κι όμως, το hardcore πορνό έχει μεγάλη ζήτηση στο γυναικείο φύλο, γιατί αρέσει σε πάρα πολλές γυναίκες. Ενώ η συμβατική πορνογραφία προσφέρει τη συνηθισμένη ευχαρίστηση και ηδονή, το μετα-πορνό καταφέρνει μια βαθιά τομή, ανατρέπει τις συμβατικές δομές και μας ωθεί να θέσουμε την ερωτική επιθυμία μας σε νέες βάσεις. Είναι δύσκολο, και σε πολλές περιπτώσεις δεν το καταφέρνει. Τότε εμείς σχολιάζουμε: “Mα αυτό δεν είναι πορνό!”».
4. Ποιο είναι το μέλλον της πορνογραφίας;
Παρατηρώντας τη σύγχρονη κοινωνία, διαπιστώνουμε δύο αντίρροπες τάσεις. Από τη μια, η σημαντική επίδραση που έχει το πορνό στην οικονομία θα μπορούσε να το μετατρέψει σε μαζικό θέαμα. Αυτό τουλάχιστον υποστηρίζει ο Σέρχιο Οκτάβιο Κοντρέρας, επικοινωνιολόγος από το Εθνικό Αυτόνομο Πανεπιστήμιο του Μεξικού, στο βιβλίο του Telebasura. Pornografia de lo Efimero (Τηλεσκουπίδια. Πορνογραφία του Εφήμερου): «Στο Μεγάλο Αδελφό του Ηνωμένου Βασιλείου, η εφημερίδα ταμπλόιντ Sun πρόσφερε 80.000 δολάρια στον παίκτη που είχε ερωτικές επαφές μπροστά στην κάμερα. Στην Ιαπωνία, η εκπομπή Peep Room προσφέρει δωρεάν διαμονή σε ξενοδοχείο του Τόκιο με όλα τα έξοδα πληρωμένα σε όσες δεχτούν να βιντεοσκοπηθούν ενώ αυτοϊκανοποιούνται ή κάνουν έρωτα».
Ώρα για δράση! Από την άλλη, στην εποχή μας κερδίζουν διαρκώς έδαφος φαινόμενα όπως η χρήση της webcam και το ερασιτεχνικό πορνό. Παρ’ όλο που εδώ και αιώνες ο άνθρωπος αποδεδειγμένα απολαμβάνει να παρακολουθεί τον εαυτό του και να επιδεικνύεται την ώρα της ερωτικής πράξης (ακόμη και στην αρχαία Πομπηία τα σπίτια είχαν καθρέφτες στους τοίχους), η σύγχρονη τεχνολογία προσφέρει νέες δυνατότητες. Σήμερα όλο και περισσότερα ζευγάρια κάνουν έρωτα υπό το άγρυπνο βλέμμα μιας webcam και στη συνέχεια ανεβάζουν τη σπιτική ταινία τους στο διαδίκτυο. Κάτι παραπάνω ήξερε και ο Βρετανός συγγραφέας Άλντους Χάξλεϊ όταν έγραφε: «Τον κόσμο δεν τον αλλάζουν οι ιδεολογίες. Τον αλλάζουν οι τεχνολογίες.
Αναρτήσεις
.png)
.jpeg)
.jpg)
0 σχόλια
Δημοσίευση σχολίου